Kadınların iş hayatına iştirakine teşvik hedefli doğum müsaadesi, süt müsaadesi, yarı vakitli çalışma hakkı üzere uygulamaların olduğunu belirten Doç. Dr. Seçil Gürün Karatepe, bayanların bu hakları bilmesi ve kullanabilmesinin büyük kıymet taşıdığını söz etti.
İstanbul Arel Üniversitesi’nden Doç. Dr. Seçil Gürün Karatepe, bayanların iş hayatındaki haklarına dair değerli bilgiler verdi. “Türkiye’de bayanların iş gücüne iştirak oranı her geçen yıl artsa da, hem biyolojik yapıları hem de klasik toplumsal roller nedeniyle bayan çalışanlar, işgücüne iştirakte zorluklarla karşı karşıya kalmaktadır” diyen Karatepe, kelamlarını şöyle sürdürdü:
“Kadınların iş hayatında sırf istihdam edilmesi değil, haklarıyla birlikte güçlü bir biçimde var olması, toplumsal gelişmenin en temel göstergelerinden biri olarak değerlendirilmelidir. Bilhassa gebelik ve doğum süreci, bayanlar için yalnızca fizikî bir durum olmamakta, tıpkı vakitte gelir kaybına yol açan ve istihdamdan uzaklaşmalarına neden olan bir periyot haline geliyor. Bu noktada devreye giren analık müsaadeleri, bayanların iş hayatında kalabilmesi açısından büyük ehemmiyet taşımaktadır. 4857 sayılı İş Kanunu ve ilgili yönetmelikler, bayan emekçilere doğum öncesi ve sonrası için çeşitli müsaade ve müdafaa hakları tanıyor. Bu düzenlemeler, anne ile çocuk ortasındaki bağın kurulmasını kolaylaştırırken, tıpkı vakitte annenin gelir kaybına uğramasını da önlemeyi hedefliyor.”
“16 haftalık analık müsaadesi hakkı tanınıyor”
İş hukuku çerçevesinde; doğum müsaadesi, süt müsaadesi, yarı vakitli çalışma hakkı üzere uygulamaların varlığını hatırlatan Doç. Dr. Karatepe, “4857 sayılı İş Kanunu’na nazaran bayan çalışanlara doğumdan evvel 8, doğumdan sonra 8 hafta olmak üzere toplam 16 haftalık analık müsaadesi hakkı tanınıyor. Çoğul gebelik durumunda bu müddet doğum öncesine fazladan 2 hafta ekleniyor. Bayanın sıhhat durumuna nazaran doktor onayıyla doğumdan en fazla 3 hafta öncesine kadar çalışabilmesine müsaade veriliyor; bu durumda kaçırılan mühlet doğum sonrası müsaadeye ekleniyor. Ayrıyeten, annenin vefatına bağlı olarak kullanılmayan müsaadenin baba tarafından da kullanılabileceği yahut evlat edinme durumlarında sekiz haftalık hak tanındığı da mevzuatta yer alıyor” dedi.
“Ücretsiz yarım çalışma müsaadesi talep edebilirler”
“Analık müsaadesi sonrasında anne yahut evlat edinen eş, talep ederse fiyatsız yarım çalışma müsaadesi talep edebiliyor” diyen Karatepe, ‘Yarım çalışma ödeneği’ ismi verilen bu uygulama, iş-yaşam istikrarını kurmak isteyen annelere değerli bir nefes aldırıyor. Bu hak, birinci doğumda 60 gün, ikinci doğumda 120 gün, sonraki doğumlarda ise 180 gün olarak tanımlanmış; çoğul doğum ve engelli çocuk doğumu durumlarında ek dayanak müddetleri sağlanıyor. Bu mühlet boyunca annenin patron onayı gerekmeden çalışması gerekirken, çalışmadığı müddet için Yarım Çalışma Ödeneği de alabiliyor” tabirlerini kullandı.
Analık müsaadesi ve yarım çalışma sonrasında, bayan personellere 6 aylık fiyatsız müsaade hakkı tanındığını belirten Doç. Dr. Seçil Gürün Karatepe, bu düzenlemenin hem doğum sonrası hem evlat edinme durumlarında geçerli olduğunu söyledi. Gürün, bayan emekçinin fiyatsız müsaade talebinin işverence reddedilemez olduğunu, aksi durumda çalışanın haklı fesih hakkını kullanarak tazminat alma hakkına sahip olduğunu belirtti.
Kısmi müddetli çalışma hakkı tanınıyor
3 yaş öncesi çocukları olan ebeveynlerin, hem bayanlar hem erkekler, analık müsaadesi sonrası kısmi periyodik çalışma talebinde bulunabileceğini belirten Doç. Dr. Karatepe, “İş Kanunu’nun 13. hususunun 5. fıkrasına nazaran, ‘İş Kanunu’nun 74’üncü unsurunda öngörülen müsaadelerin bitiminden sonra mecburi ilköğretim çağının başladığı tarihi takip eden ay başına kadar ebeveynlerden biri kısmi müddetli çalışma talebinde bulunabilir’ kararıyla bu durum yasal destek bulmaktadır. Bu hak, çocuğun ilköğretime başlamasına kadar geçerlidir. Kısmi müddetli çalışmaya geçmek isteyen anne, bu talebini en az bir ay evvelce yazılı olarak patrona bildirmekle yükümlüdür. Lakin patronun onay verme üzere bir hakkı bulunmuyor. Personel, talebiyle birlikte çalışmak istediği gün ve saatleri de belirtiyor. Kısmi periyodik çalışmaya geçen çalışan, isterse birebir çocuk için bir daha bu haktan yararlanmamak kaidesiyle tekrar tam vakitli çalışmaya dönebiliyor. Bu talep de tekrar en az bir ay evvelce patrona yazılı olarak bildiriliyor. Personel tam vakitli çalışmaya döndüğünde, onun yerine alınan süreksiz çalışanın kontratı resen sona eriyor. Bu düzenleme bayanların istihdamda kalmasını teşvik ettiği üzere, birebir vakitte babaların da çocuk bakımına iştirakini desteklemektedir” biçiminde konuştu.
“Süt müsaadesi için patrondan müsaade almalarına gerek yok”
Kadın çalışanlara, bebeklerini emzirebilmeleri için günde 1,5 saatlik süt müsaadesi verilmesinin yasal bir hak olduğunu vurgulayan Doç. Dr. Seçil Gürün Karatepe, “Bu müddet, annenin tercihine nazaran gün içinde istenilen saatlerde ve tek seferde ya da bölünerek kullanılabiliyor. Üstelik bu müsaade çalışma müddetinden sayılıyor, yani fiyatta rastgele bir kesinti yansımıyor. Süt müsaadesini kullanmak isteyen bayan çalışanın, patrondan müsaade almasına gerek bulunmamakta. Bayan çalışan yalnızca yazılı olarak patronu bilgilendirerek müsaadesi kullanabiliyor. Patronun süt müsaadesi talebini engellemesi durumunda, çalışan bayan haklı nedenle iş akdini feshedebiliyor ve kıdem tazminatına hak kazanıyor” dedi.
“Süt müsaadesinde emzirme kuralı aranmıyor”
Süt müsaadesinin doğumdan çabucak sonra değil, analık müsaadesinin sona ermesinin akabinde başladığını vurgulayan Karatepe, ” Bayan çalışan, çocuğu bir yaşına gelene kadar bu hakkını kullanabiliyor. Lakin doğum sonrası fiyatsız müsaadeye ayrılan anneler, süt müsaadesinden faydalanamıyor zira bu periyotta fiilen çalışmamış oluyorlar. Süt müsaadesi sadece bayan personellere tanınan bir haktır. Fakat emzirme koşulu aranmıyor. Yani annenin çocuğunu emzirmesi mecburî değil; çocuğun bir yaşını doldurmamış olması kâfi sayılıyor. Yasa, süt müsaadesi müddetini minimum 1,5 saat olarak belirliyor, lakin bu müddet ferdî ya da toplu iş mukaveleleriyle 2,5 saate kadar artırılabiliyor. Süt müsaadesi; iş gününde bir kezde, sabah geç gelerek, akşam erken çıkarak yahut gün içine bölerek kullanılabiliyor. Hatta uygulamada birtakım çalışanlar bu süreyi birleştirerek haftalık bir gün müsaade üzere de değerlendirebiliyor. Süt müsaadesi müddetince bayan emekçi tam fiyatını almaya devam ediyor. Ayrıyeten bu müsaade müddeti, kıdem tazminatı üzere personellik alacaklarının hesaplamasında da dikkate alınıyor” diyerek kelamlarını noktaladı. – İSTANBUL
About The Author
More Stories
Bahtsız genç kız, görüntü çekerek dehşet anlarını anlattı: Art koltukta bana zorla sahip oldu
GAP Gençleri TEKNOFEST İstanbul’da Yeteneklerini Sergileyecek
Sakarya’da Yamaç Paraşütü Eğitimleri Başladı